ҮНЭНЧ ЭР

Михаил ЗАДОРНОВ

/хөгжөөнтэй тохиолдлуудаас/
Санамсаргүй тааралдсан нэг нөхөр намайг зогсоогоод, шууд л гудамжинд энэ түүхийг ярьж өгсөн юм. Энэ явдал түүний яг толгой дээр нь буюу, дээд давхарт нь болж л дээ.
Харалдаа дээр нь аж төрдөг хөрш нь тэр өдөр найзтайгаа навс согтсон юмсанж. Тэгээд яахав дээ нэг бол охид хүүхнүүдийг оролдмоор, эсвэл баатарлаг үйлс бүтээмээр, нэг л тийм сайхан сэтгэгдэл төрөөд явчихаж. Хүүхэн олно гэдэг тэр хоёрын хувьд ирээдүйгүй зүйл болох нь ойлгогдож, баатарлаг үйлсээр оролдох л ганц сонголт үлдэв. Хоёр найзын нэг нь:
-Би гурван давхрын цонхоор үсрээтэх үү? Үсэрч чадна гэж мөрийцөх үү, аан? гэлээ. Хоёр дахь эр мэдээж эгдүүцэв.
-Битгий тэнэгт! Галзуу солиотой юм уу, хаашаа юм? Хэмхэрч үхнэ ш дээ!
-Үгүй яах ч үгүй!
-Сагсуу минь, хэмхэрнэ дээ! Мянгуужин уу чи?
-Мянгуужин гэнэ ий?! Би тэгээд Мянгуужин шиг худалч болж таарч байна уу? Тэгж ярих юм бол би хэзээ ч худлаа хэлж үзээгүй хүн. Харж бай...
Гомдсон найз үнэхээр худлаа хэлдэггүй гэдгээ батлахаар цонхны тавцан дээр гарснаа сүр сар хийгээд л далд орлоо. Түүнд итгэхгүй байсан нөгөөх найз нь айсандаа тэр дороо архи нь гарчих нь тэр. Цонхоор ч харж чадахгүй “түргэн” дуудах санаатай адгаж байлаа.
Согтуу хүн сохор ухаантай гэж зүгээр ч нэг үг биш аж. Үнэнч эр маань тааруухан кинонд гардаг шиг бут руу ч юм уу эсвэл өөр ямар нэгэн зөөлөн зүйл дээр уначихсан юм байлгүй амьд мэнд үлдчихэж л дээ. Түргэн тусламж ирж байх зуур мань эр буцаж гурван давхар өөдөө гараад ирж. Найз нь баярласандаа болоод мэдээж 103 руу “Одоо та нар хэрэггүй болсон. Битгий ир” гэж утасдахаа мартаад, архи балгадаг ариун шударга хүмүүсийг харж үздэг бурханд баярлаж, гэнэтийн сайхан учрал тохиолыг бахдан ярьж гарав аа. Яг энэ мөчид түргэнийхэн ирж, дамнуургаа дамжилдан гурван давхарт гүйлдэн гараад, хонходлоо. Хаалга онгоймогц “Хэн түргэн дуудсан бэ?” хэмээн тэвдсэн хоолойгоор асуулаа.
-Би.
-Юу болоо вэ?
-За даа, нэг их сүртэй юм биш ээ. Бид хоёр жаахан хэтрүүлээд, найз маань энэ цонхоор үсэрчихлээ л дээ. Тэгээд та нарыг дуудчихсан чинь, муу хог чинь, яагаа ч үгүй, ороод ирдэг байна ш дээ...
Түргэнийхэн гурвуул гурван зэрэг мань хоёрыг хараалаар булаад, хүүхдүүд минь худлаа хэлж болно оо, гэхдээ арай ч ингэж дэгсдүүлж болохгүй гэж загнав.
-Өө, та нар над итгэхгүй байгаа юм уу? хэмээн үнэнч эр уурлав. Намайг цонхоор үсэрсэн гэдэгт итгэхгүй байна аа гэдэг чинь намайг худалч гэж байгаа хэрэг. За харж бай...
Ингээд тэр дахиад л үсэрчихлээ! Түргэнийхэн үсэрсэн эрийг газарт буухаас нь өмнө амжиж дамнуургаа доор нь тосох гэж байгаа юм шиг л шатаар доош харвацгаалаа. Харамсалтай нь хоёр дахь үсрэлт хамаагүй эмгэнэлтэй явдлаар төгсөв. Өөрийн үнэнчдээ дэндүү бардам эр маань хэдийгээр амьд үлдсэн ч гэлээ сэхээн амьдруулахад хүргэгдсэн юм. Түргэнийхэн түүний унах газар дамнуургаа ивж амжаагүй учраас тэр шүү дээ.
Орчуулсан А.АМАРСАЙХАН

Хэцүү анги киноны дуу

АМИН ЭРДЭНЭ

Хүүхдэдээ уншиж өгөөрэй.

НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн захиалгаар ийм номын
зохиолыг зураг чимэглэлтэй нь хийлээ.
Бүх 28 хуудас зурагтай бүтээгдсэн болно.
Зургийг бүгдийг нь оруулах гэснээ бяцхан залхуурав.

/өгүүллэг/

Харзатын есдүгээр гудамжаар явж өнгөрөх хүмүүс зуун гурван тоот хашааг тэр бүр онцгойлж анзаарахгүй. Байдаг л улаан будагтай, банзан хашаа, хаа ч тааралдах таван ханатай гэр гэж харна. Харин гярхай заримынх нь нүдэнд орчноо цэмцийтэл тохижуулсан болох нь шууд тусна. Сайн ажигласан нэгэн “Муу усны цооногийн тагийг хүртэл угааж арчсан байна шүү!” хэмээн дотроо дуу алддаг. Энэ хашаанд Сугар гэх хүү, аав ээж, хоёр дүүтэйгээ ам бүл тавуул аж төрнө. Гэрийнхэн бүгдээрээ их нямбай. Арчиж зүлгэсэн тогоо шанага, сав суулга нь байнга гялалзана. Хашаанд нь ганц ширхэг чихрийн цаас ч бүртийж харагдсан удаагүй. Ийм байлгахын тулд Сугарын гэр бүл ихэд чармайж, угаалга цэвэрлэгээ байнга хийнэ. Гэхдээ Сугар болоод дүү нарт нь заримдаа энэ бүхнээс залхмаар санагдах үе ч гарна.
Намрын нар ээсэн нэгэн орой аав ээж нь ажлаасаа ирэх арай л болоогүй байлаа. Сугарын найз, хажуу хашааны Ганбаа, дүү нартайгаа бөмбөг тоглож байгаа бололтой.
-Ес гурав! -Үгүй, ес дөрөв шүү! гэх дуу шуугиан тэдний хашааг даван цуурайтна. Харин Сугар ажилтай сууж байлаа. Тэр пүрэв гаригт усны саваа угаадаг. Долоо хоног бүр угааж, ариутгах ёстой гээд, ээж нь ийм хуваарь гаргасан билээ.
-Ха ха! Манайх хожлоо! гэж Ганбаагийн дүү Болороогийн бололтой чанга дуу дахин хадах нь сонсогдлоо. Сугарын дүү Нараа сэртхийн энэ чимээг чагнаснаа, санаа алдлаа. Өнөөдөр түүний жижүүртэй өдөр. Нараа аяга тавгаа угааж дуусгаад, чийгтэй цэвэрлэгээ хийх ёстой. Хөөстэй усанд таваг угааж суугаа дүүгийнхээ бяцхан гар луу Сугар харав. Тэр бодолд автлаа. Ганбаагийн аав Базар гуай “Усны саваа угаасан уу?” гэж хүүхдээсээ хэзээ ч асуудаггүй. Ээж Сүрэн нь бас л сайхан зантай. Тэр цэвэрлэгээ хийх хуваарь гаргаж хүүхдүүдээ зовоодоггүй. Базар гуай Сугарын аав Баатартай адил төсвийн байгууллагад ажилладаг. Хэдий тийм ч буруу талдаа хүрдтэй гоё машин өнгөрсөн зун авсан. “Манайх Ниссан тэрэгнийхээ зээлийг төлж байгаа учраас танайх шиг элдэв аахар шаахар юманд мөнгө үрэхгүй” гэж Ганбаа найз нь Сугарт бардсан юм. Нээрээ л Сугарын ээж Цэндмаа аахар шаахар юманд хамаг мөнгөө үрчихдэг. Зун хуучин бие засах газраа булуулж, шинийг барихад өчнөөн мөнгө зарсан. Тэр мөнгөөр Базар гуайн авсан шиг тэрэгний урьдчилгааг төлж бараг л хүрэх байсан биз. Айлууд хуучин муу сарампай хайрцагны модоор хааш яаш юм хийгээд болгочихдог байхад ээж нь шинэ банзаар бие засах газар бариулж, их гоё хуванцар доторлогоо хийлгэсэн юм. Орон сууцны айл шиг түүнийгээ долоо хоног бүр угааж, ариутгаж сүйд болно. Ээж цэцэрлэгийн багш болохоороо цэцэрлэгт тавьдаг ариун цэврийн шаардлагыг гэртээ хэрэгжүүлээд байна гэж Сугар заримдаа бодно. Аав ээж хоёр нь дэлгүүрээр хэсч, эрүүл мэндэд тустай гээд аль чанартай сав суулгыг цуглуулна. Ингэж байхаар бидэнд хувцас авчихад яадаг байна аа гэж Сугар бодно. Ганбаа, түүний дүү Болороо, Урнаа нар тэднийг бодвол хамаагүй гоё, шинэ загварын пүүз өмсөнө. Долоо хоногийн өмнө Ганбаа олон араатай унадаг дугуйтай болсон. Гэтэл яг тэр өдөр Сугарын аав ус цэвэршүүлэгч авч ирсэн билээ.
Сугар ийнхүү бодолд автан байтал, хашааны хаалга дуугарч, банхар нэрт халтар гөлөг нь баяртай хуцах дуулдлаа. Аав ээж хоёрыг нь ирэхэд банхар тийнхүү эрхэлж аягладаг зантай. Сугарын ээж гэрт орж ирээд,
-Миний хүүхдүүд ажилсаг шүү. Бүх сав суулгаа гялалзуулчихаж гэлээ. Сугар дуугарсангүй. Ээж нь тортой юмаа тавиад, угаагуур луу эргэв.
-Гараа угаачихаад гурван хүүдээ сайхан цуйван хийж өгнө өө гэлээ. Энэ удаа Сугарт “Гараа угаачихаад...” гэх үг залхмаар сонсогдлоо. Гаднаас орж ирээд гараа угаах ёстой, тоглосны дараа гараа угаах ёстой. Хоолны өмнө бас заавал угаана. Удалгүй аав нь орж ирлээ. Түрүүн ажилдаа түүртээд дуу муутай байсан Нараа, бага дүү Тулгаа хоёр нь аавыгаа угтаж элдвийг шалгаагаад сүйд.
-Чи нэг юм мартчихлаа гэж ээжийг хэлэхэд, аав нь:
-Өө нээрээ тийм.., гэснээ угаагуур луу гүйж очин, бас л гараа угаалаа. Хоолоо идэж байхдаа ээж нь:
-Миний хүү яагаа вэ? Түрүүнээс хойш л дуугаа хураагаад хөмсгөө зангидаад байх чинь..? гэж асуухад Сугарын дотор бугшиж байсан уур зад тавилаа.
-Яахаараа бид өдөрт хоёрхон цаг тоглох ёстой гэж? Ганбаа дүү нартайгаа бүтэн өдөржин тоглож болоод л байна шүү дээ! Ганбаагийн ээж аав нь та хоёр шиг цаг үргэлж “Гараа угаа!” гэж үглэдэггүй. Гараа угаагаагүй гээд муу юм болсон юм лав л алга..! гэж хэлэхдээ Сугарын нүднээс нулимс цийлэгнэж байлаа.
Аав нь ч, ээж нь ч дуугарсангүй. Хоёр дүү нь бүлтийтлээ гайхан харж байлаа. Орой унтахын өмнө аав нь Сугар луу удаан харж байснаа,
-Ноднин Базарын Болороо, Урнаа хоёр шарлаж, эмнэлэгт хэвтсэнийг санаж байна уу? гэж асуув. Сугарын нүдэнд Базар гуайн гэрт хөглөрч байдаг бохир аяга, тогоо шанага зурсхийн харагдлаа. Чухам ийм заваан аяганд хоол идсэнээс Ганбаагийн дүү нар шарласан байх гэж тэр үед бодож билээ.
-Саналгүй яах вэ! Урнаа нь зун дахиж шарласан шүү дээ! гэж Нараа дүү нь Сугарын өмнөөс аавдаа хариуллаа. Ээж нь хашаан дотроо муу усаа цацчихдаг, түүн дээр нь Урнаа тоглож байдаг нь Сугарт бас бодогдлоо. Тэднийх Сугарынх шиг бие засах газраа ариутгаж байсан удаагүй билээ.
-Тэдний хүүхдүүд шиг өдөржин тогло! Аягаа битгий угаа! Гараа ч угаагаад яах вэ..! гэж ээж хэллээ. Сугар түрүүнд уурлаж хэлсэн үгнээсээ үнэхээр ичлээ. Гэхдээ тэр дороо буруугаа хүлээж уучлал гуйж чадсангүй. Орондоо орохын өмнө,
-Аав аа, ээж ээ намайг уучлаарай гэж үнэн голоосоо хэлсэн юм.
Маргааш нь Сугар ус авахаар худаг руу очоод, Базар гуай, Ганбаа хоёртой тааралдлаа. Тэр хоёр машиндаа устай хуванцар савнуудыг ачиж байна. Ганбаа найз руугаа хүрч ирээд,
-Манайх хоёр долоо хоногийнхоо усыг ингээд ганц мөсөн зөөчихдөг. Амар байдаг юм шүү дээ гээд инээлээ. “Усыг тасалгааны хэмд гурваас долоо хоног хадгалж болно. Түүнээс удвал савны доорх тунадаст нян үрждэг” гэж ээж нь хэлж байсныг Сугар бодлоо.
-Усыг ингэж удааж болохгүй ээ. Нян үржинэ! гэж Сугар хэллээ. Базар гуай:
-Юу гэлээ гэнээ? Ха ха ха гэж Сугарыг дооглоод, машинаа асаан хөдөллөө. Сугар тэрэгтэй усаа түрэн гэр лүүгээ алхав. Базар гуайнх зуун литрийн гуравхан сав усаар яаж хоёр долоо хонодог байна аа гэж тэр гайхлаа. Тавуулаа нийлээд хоногт хорьхон литр ус хэрэглэнэ гэдэг арай ч дээ. Угаалга цэвэрлэгээ бараг л хийдэггүй болохоор аргагүй гэж Сугар бодлоо. Сугар найз Ганбаагийнхаа болоод дүү нарынх нь төлөө санаа зовох боллоо. Өчигдөрхөн л Ганбаа, Урнаа хоёрын гэдэс өвдлөө гэсэн. Хоёр долоо хоног хадгалчихдаг уснаас шууд хутгаад уудаг юм чинь аргагүй. Хутгах хутгахдаа хоолныхоо халбагаар шүү. Хоолны үлдэгдэл усанд нь холилдож нян халдвар үржиж байгаа, эднийх усны саваа угаах биш гэж Сугар бодлоо. Ганбаад усаа буцалгаж ууж бай гэж хэлэхээр, чамаар заалгах юм уу гэж уурладаг билээ.
Бямба гаригт Сугарын гэр бүл их цэвэрлэгээ хийдэг хуваарьтай. Бусад айл шиг бүтэн өдөржин ажил болохгүй. Гэрээ тогтмол цэвэр байлгадаг учраас их цэвэрлэгээний ажил цагт л багтана. Хүн бүр хүчин зүтгэл нэмнэ. Цэцэрлэгт явдаг дүү Тулгаа нь хүртэл тоглоомуудаа угааж, ариутгана. Их цэвэрлэгээ хийж байхдаа Сугар ээж аав хоёртоо хандан,
-Эрүүл ахуйг сахидаггүйгээс болоод хүүхдүүд нь шарлаад, өвдөөд байгааг Базар гуайд яаж ойлгуулах вэ гэлээ. Хүү нь үүнд маш их санаа зовж байгааг Баатар, Цэндмаа хоёр мэдэж байлаа.
-Би Базарт хэлбэл уурлах байх даа гээд аав нь бодол боллоо. Харин ээж нь:
-Сүрэнг би ятгаж, ярьж хэлээд байгаа. Овоо нааштай хүлээж авч байгаа шүү гээд аав руу нь, бас Сугар луу баяртай харлаа. Харамсалтай нь тэр өдөр муу мэдээ ирсэн юм. Ганбаагийн бага дүү Урнаа гурав дахь удаагаа шарласан байв. Сугарын аав ээж хоёр эмнэлэг рүү яваад, царай маш баргар буцаж ирлээ. Урнаагийн өвчин энэ удаа маш хүндэрч, бүр сэхээнд орсон байлаа. Тэр намар бүтэн сарын турш эмч нар үхэлтэй нойр хоолгүй тэмцэж, Урнаад амьдрал бэлэглэж билээ.
Энэ аймшигт явдлаас хойш хажуу хашааныхны амьдрал эрс өөрчлөгдлөө. Ганбаагийн аав ээж хоёр байнга орж гарч, Сугарын ээжээс зөвлөгөө авна. Сав суулгаа тогтмол угаадаг, ундны усаа гурав хоног тутамд авдаг боллоо. Буцалсан ус ууж бай гэж хүүхдүүддээ үргэлж захина. Бие засах газраа ч мөн ариутгалаа. Танайхтай адил шинийг барина гээд, Базар гуай бие засах газар луу нь орж үзэв. Ганбаагийн ээж муу усаа хаа сайгүй цацчихдагаа больж, цооног ухуулж, таглаатай болгосон байлаа. Тэр намраас хойш хэдэн жил өнгөрөв. Ганбаа болоод түүний дүү нар эрүүл саруул сайхан боллоо. Базар ах өөрийн гэртээ эрүүл ахуйг сахиад зогссонгүй, аавтай хамтран ойр хавийнхаа айлуудад яриа таниулга хийдэг болсон юм. Тэр:
-Ээ дээ, урьд нь би мөн ч хэнэггүй байж дээ гээд тэр толгой сэгсэрдэг. Базар ах айлуудаар орж ухуулга таниулга хийж явахдаа:
-Алтнаас илүү эрдэнэ чинь ус юм шүү таминь! гэж хэлэх дуртай болсон доо. Манай ойр хавь, гудамж, хороо цэвэр цэмцгэр сайхан болсон нь илт мэдрэгддэг болж билээ.
Хүмүүний амьдрал аа гэж. Бодлогогүй нэг нь сайн машин, сайхан хувцас, алт эрдэнийг шүтэж, амьдралыг тэтгэгч эрдэнэ болсон усны цэвэр ариун хэрэглээг умартсанаас ам бүлийнхээ эрүүл мэндийг хохироож байдаг ажээ. Түүгээр ч барахгүй үр хүүхэд хань ижлийнхээ амь насанд аюул занал ч учруулж болох нь. Харин ус болоод орчноо ариун байлгахын ачийг ухаарсан нэг нь хэдийгээр гартаа үнэт эрдэнийн бөгжгүй ч, хүмүүний хамгийн дээд эрдэнэ болсон эрүүл мэндээ хамгаалж чаддаг байх юм.

"Хэцүү анги" гарч эхэллээ

Уран сайхны олон ангит "Хэцүү анги" кино эфирт цацагдаж эхэллээ. 1-5 дахь өдөр 21 цаг 15 минутаас МҮОНТВ-ээр гарна. Та бүхэн болгоож үзээд санал бодлоо хуваалцаарай.

Нууц амрагийг барих арга

Шинэ байранд орсон нэг нөхөр орцныхоо хаалгыг түлхээд байдаг онгойдоггүй гэнэ. Тэгтэл цаанаас орцны жижүүр ирээд,
-Та наад хаалгаа татаж онгойлго гэжээ.
-Татах ёстой байтал ямар тэнэг нь “түлх” гээд биччихдэг байна аа?
-Аа энэ үү? Хоёр давхрын Дорж гуай ингээд биччихсэн юм аа.
-Яах гэж?
-Эхнэрийнхээ нууц амраг залууг хаалган дээр гүйцэж барьж авна гээд байгаа юм аа.


Гэмтлийн эмнэлгийн өмнөх бааранд нэг эр тогтмол орж ирээд хоёр зуун грамм архи захиалж ууна. Эмнэлэгт байгаа найзынхаа өмнөөс илүү нэг зууг татаж байна гэж тайлбарладаг байв. Нөгөө эр нэг өдөр орж ирээд зуун грамм архи захиалжээ.
-Эвий хөөрхий таны найз нас барчихаа юу?
-Үгүй ээ, би архинаас гарсан. Харин найз минь уудаг хэвээрээ байгаа юм аа.

Та битгий уурлаарай

ДОХ-ын сэдвээр "Та битгий уурлаарай"-г хийхэд зураг дизайныг нь урлаж оролцов. /Хүн ардын эрүүл мэндийн төлөө зүрхээ шатаах шахаж байж зурсан болой/ ЭМГ, Глобаль сангийн захиалгаар хийсэн энэ тоглоомоор дунд ангийн хүүхдүүд тоглох зуураа ХДХВ-гээс сэргийлэх мэдлэгтэй болох юм. Томчууд ч бас тоглож болно шүү.

АЖИЛ ХИЙВЭЛ ДУУСТАЛ

/хошин өгүүллэг/
Монголчууд давс байвал уусгаж бардаг, ажил хийвэл дуусгаж салдаг хөдөлмөрч ард түмэн. Гадаадын харалган түүхчид биднийг залхуу хэмээн бичдэг нь яах аргагүй гүтгэлэг. Бид үүсгэсэн үйлсээ хэрхэн дуусгаж ирснийг жишээ баримтаар нотлон өгүүлсү.
Ерээд онд бугыг дуусгах бүх ард түмний аян эхэлсэн байдаг. Цагдаа нар буга намнаачдыг хоморголон хорьж эрүү шүүлт тулгаж, чоно санаатай зарим нэгэн буга балар тайгад орж бүгсэн. Гэвч бид шантарч няцаагүй. Тэрхүү нөр их ажлыг асар богино хугацаанд үзэл суртлын өндөр түвшинд, нэр төртэйгөөр дуусгасан. Одоо манай нутагт нэг ч ширхэг буга байхгүй. Дашзэвэг нарын эдийн засагчид эвэр сүүл, чив засаа Эрээний зах зээлд үнэтэй болсноос манай буга дууссан гэж эндүү ташаа дүгнэлт хийдэг. Энэ бол шал худлаа. Бид ажил эхэлбэл барж байж л салдаг учраас бугаа дуусгаж чадсан хичээнгүй ард түмэн. Түүх сөхөөд үзье. Өвөг дээдэс минь дэлхийг эзэлж дуусгана гэж хэлсэн. Хэлсэндээ хүрч л байсан.
Гучин онд бид сүм хийдийг нурааж дуусгах их аяныг эхлүүлсэн. Тэр үед одооных шиг эвдэн сүйтгэгч хүчит оньсон тэрэг “Бультай зур” огт байгаагүй. Бошгыг халах залуучуудын эвлэлийн галтай цогтой залуус махан гараараа чулуун ханыг өм цөм цохисоор, долоон зуун сүмийг долоохон хоногт нураасан. Сүмийг дуусгах аяныг эсэргүүцэх дэд хөтөлбөрийг Архангайн Тариатын хүрээний лам нар санаачилсан байдаг. Тэд монголын бүх хуягт тэргийг хүлж, эсэргүүцэл илэрхийлэх уриалга гаргасан билээ. Удалгүй замын цагдаад бүртгэлтэй бүх хуягт тэргийг нэг бүрчлэн суран бугуйлаар дангинатал хүлж дуусгасан.
Тавиад онд хувийн малыг нэгдэлд хураалгаж дуусгах хөдөлгөөн өрнүүлж бүх малыг нийгэмчилж санаа амарсан. Ерэн онд нийгмийн малыг буцааж хувьчлах аяныг улс орон даяар эхлүүлж, муусайн нэгдлүүдэд өнчин ишиг ч үлдээлгүй бүх малыг хувьчилж дуусгасан түүхтэй. Үүнтэй нэгэн адил Тужийн нарсыг ерэн онд хөрөөдөж дуусгаснаа одоо буцаагаад нөхөн суулгаж байгаа. Ургамагц нь ахин дуусгана гэж байгаа.
Эв хамтын нийгмийг цогцлоон байгуулах он жилүүдэд бүх хүнээ бичиг үсэгтэй болгож дуусгах зорилтыг өмнөө тавьсан. Найман настай балчраас наян настай буурлыг толгой дараалан уншуулж бичүүлж дуусгасны учир Юнеско алтан үсэгтэй жуух бичгээр манай улсыг шагнаж байлаа. Өнөө цагт энэ бахдам амжилтаа шүд ахиулахаар бүх хүн амыг дээд боловсролтой болгож дуусгах зорилт тавиад ажиллаж байна. Хоёр сая хүндээ зориулж хоёр зуун мянган дээд сургууль байгуулсан. Цаашдаа иргэн бүрт нэг дээд сургууль оногдуулах зорилт тавьж байна.
Ороо бусгаа цагт амжилттай өрнөсөн бас нэг ажил бол дэлгүүрийн барааг дуусгах аян байсан юм. “Бид бүгдийг цөлмөж чадсан. Давсыг л харин дангаар нь гударч бардаггүй юм билээ” хэмээн ардчиллын алтан хараацайн нэг Элбэгдорж дурсамжийн номондоо өгүүлсэн байдаг.
Нийслэлийн газрыг дуусгах ажлыг хоёр гурван дарга хоёр гуравхан шөнийн дотор амжуулсан. Иргэд унтаад босох зуурт л тоглоомын талбайд нь тоосгон байшин барьчихсан билээ.
Хүн төрөлхтний заналт дайсан, тахлыг өдөөгч тарвагыг дуусгах тэмцэлд эр сүвтэй болгон нэгдсэн. Түвдэнгийн Борын залуу халаа цогтой тэмцэгч охид ч гартаа буу барин боссон. Энэ дайны жилүүдэд уул тал, даваа гүвээ бүхэнд буу тас нясхийж, тэнэсэн сум толгой дээгүүр шунгинаж байсан юм. Сая живаагаар тоологдох тарвагыг дуусгахад ад мөрийн авьяастай монголчууд ердөө л тавхан жилийг зарцуулсан.
Монголын саруул ухаант малчид бэлчээрээ дуусгахын тул ямаагаа өсгөсөөр байна. Улсын их хурлын зөв мэргэн бодлогоор ямаанд мөнгө тараасны хүчинд бэлчээр ойрын гурав дөрвөн жилд дуусна гэсэн баяртай мэдээтэй. Бэлчээр дуусгах ажилтай зэрэгцээд усыг дуусгах үйлс ид өрнөж байна. Онгийн гол, Улаан нуурыг Эрэлийн алтчид ухаж ширгээсэн бол, Завхан голыг засгийн газар боож тасалсан. Эрээн нуурыг зөвхөн дуунд л үлдээж, Түйн голыг төнхөж эхлэв. Энэ эрчээ алдалгүй зүтгэвэл удаж төдөлгүй усаа дуусгана.
Эрдэс баялгийг дуусгах ажлыг бид улсын хөгжлийн бодлого болголоо. Алтыг дуусгах их үйлсэд аж ахуйн нэгжүүдээс гадна түм буман жирийн иргэн түмпэн түчигнүүлэн зүтгэж байна. Алтаа дуусмагц зэсээ гаргана. Зэсээ дуусахаар нүүрсээ зөөнө.
Ингээд бодохоор бид дуусгасаар ирсэн, дуусгасаар ч байгаа, ирээдүйд ч дуусгасаар байх бахдам үйлстэй хүмүүс. Давс хийвэл уустал, ажил хийвэл дуустал гэх өвгөдийн сургаал санаандгүй үг биш ажээ.

Хуурамч дипломын онигоо

Төрийн албанд хуурамч дипломоор шургалсан нэг этгээдийг байцааж байна гэнэ.
-Та ийм сайн хийцтэй хуурамч дипломыг хаанахын хэнээр хийлгэснээ хэл дээ!
-Би олсон юм аа.
-Зугаалж явсан чинь таны овог нэртэй диплом зам дээр хэвтэж байдаг... Та намайг үнэмшинэ гэж бодоод байна уу? Аан!
-Үнээн. Эхлээд диплом олсон. Дараа нь нэрээр нь иргэний үнэмлэх хийсэн юм л даа.

IQ-гийн тестийн асуулт:
-Гацуур, гэмт хэрэгтнээс ямар ялгаатай вэ?
Хариулт:
-Гэмт хэрэгтнийг шоронд суулгадаг. Гацуурыг хөрсөнд суулгадаг.

ГАХАЙН ТОМУУ МАНДТУГАЙ

/памфлет/
Гахай мандугай! гэх хашгираан монголыг доргиож байна. Гахай шиг буянтай, ашиг тустай амьтан алга гэж дамчин наймаачид дуу алдацгаах болжээ.
Хамгийн түрүүнд гахай мандтугай гэж орилсон хүмүүс бол амны хаалтны наймаачид, эмийн сангийн эзэд болой. Алга ч таглаж хүрэхгүй, сиймхий сэмэрхий даавуу, анх зуухан төгрөгийн үнэтэй байснаа одоо мянга давжээ. Наймааны алтан үед хулгар шарын арьс хойд ахын нутагт очвол долоо нугардаг байсан дээд амжилт эвдэгдлээ. Амны хаалтаар “нуга хийх”-ийн тулд салтаа сугандаа нууж, гааль гаталж, хил алхах зовлонгүй нь таатай. Гэнэтийн ашгийн татварын хууль гаргаж уул уурхайнхныг шар махтай нь хатааж байсан улсын их хурал мянган хувийн ашигтай наймааны тухай дуулаагүй юм шиг сууна. Эрхэм гишүүд өдөр нь хурал дээрээ унтаад, шөнө нь амны хаалт оёдог ч байж мэднэ гэж эрэн сурвалжлах сэтгүүлчид таамаг дэвшүүлээд байна.
Дараагийн дугаарт гахайнд хайртай болсон хүн бол Пөмбөгөр төвийн сүү цагаан идээний худалдаачин ах гуай. Түүнтэй мэргэжил нэгтэй мянга мянган сүү цагаан идээчид одоо өөрсдийгөө “аарцчин” хэмээх шинэ сонсголонтой нэр томъёогоор алдаршуулан дуурсгах болсноо хэвлэлийн бага хурал хийж нийтэд зарлах гэнэ. Тэд энэ цагаас хойш аарцаар дагнаж, сүү шар тос мэтийн шалдар булдар наймаагаа үүрд орхиж байгаа аж.
Гахай мандтугай гэсэн уриагаараа олны анхаарлын төвд ороод буй бас нэгэн хэсэг бүлэг этгээдүүд бол жимсний наймаачид. Барсын жимснийхэн одоо халуун орны гадил, хятад зүгийн алимыг тоохоо больсон гэлцэнэ. Тэд зөвхөн чацаргана, хад, нэрсээр дагнан төрөлжихөөр үзэж тарж, үсэрч цамнаж байгаа аж. Дэлхийн толгой зуун баяныг нэрлэдэг “Борбоос” хэмээгч сэтгүүлийн судлаачид 2009 оны сүүл гэхэд монголоос дөрвөн аарцчин, таван жимчин, нижгээд амны хаалтчин жагсаалтын эхэн рүү орж ирэх гэж буйгаас болоод, хөөрхий Билл Гейтс, Уоррен Баффет нар хорь юм уу, гучдугаар байрт жагсвал дээдийн заяа гэсэн судалгаа гаргаад байна.
Улсын их хурлын гишүүд “Хайртай Монгол орноо мандуулъя аа” гэж дуулж, чуулганаа нээгээд, “Ачтай гахайн томуугаа тараацгаая аа” гэж хоолой нийлүүлэн шуранхайлсаар чуулганаа хааж байх тухай хуулийн төсөл хэлэлцэж байна. Энэ төсөл зуун хувийн саналаар батлагдах нь ойлгомжтой болсон гэлцэнэ. Учир юу гэвэл эрхэм гишүүд сүүлийн хорин жил тойргоо хэсч “Жижиг дунд үйлдвэр хөгжүүлнэ” гэж худлаа амласан нь гахайн томууны буянаар биеллээ олжээ. Одоо монгол улсын хот дүүрэг, аймаг сум, баг өрх бүрт оёдлын машины дуу нүргэлэн амны хаалт хөвөрч, уур манан савсан аарц буцалж, жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжиж байгаа юм байх.
Гахай хэмээгчийн ачаар аарц цагаа аягаа халин цалгиж, амны цагаан хаалт говь талыг гатлан туяарч буйн учир түүнийг буяны цагаан мөртэй амьтан хэмээн залбирагч “сүсэгтнүүд”-ийн тоо өдөр хоногоор нэмэгдэж байгаа гэлцэнэ. Энэхүү гаж “сүсэгтнүүд”-ийн нүд улаанаар эргэлдэн, хүмүүний үхэл зовлонгоор бузар ашгаа зузаалж, гахайн томуу улам тараасай гэж ханцуй дотроо наминчлан залбирсаар л байх авай.