ГАДААДТАЙ АЖИЛЛАХ ГАРЫН АВЛАГА

/фельетон/
Гадаад мэргэжилтэн гэдэг бол Монголд хамгийн түгээмэл тархсан нэгэн зүйл хөхтөн амьтан бүлгээ. Газар сайгүй төсөл хэрэгжиж, гадаадтай тулж ажиллаж сурах нь монгол хүний эрмэлзэх арван зүйлийн нэгэн болсны учир энэхүү гарын авлагыг бүтээсэн болой.
Тэд бол илжиг шиг зөрүүд хүмүүс гэдгээс эхний зөвлөгөө үүднэ. Тэдэнтэй харьцахдаа зөрүүдлэнэ гэдийг нь тооцож, санаагаа ямагт эсрэгээр хэлэх хэрэгтэй. Урагшаа явах хэрэгтэй бол хойшоо давхия гэж хэл. Тэднийг онгоцоор нисгэмээр байгаа бол галт тэрэг санал болгох хэрэгтэй. Тэмээ унуулмаар байгаа бол “Ямаа зайдлах нь эрүүл мэндэд тустай” гэж ятга.
Нэгэн төслийнхөн хонины суурьт саравчтай хашаа барих болж л дээ. Төслийн монгол дарга эрүүл ухаантай хүн байсан болохоор нөмөр газар, салхины уруу харсан байрлалтай зураг төсөл хийсэн байв. Тэгтэл төслийн гадаад даргын зөрүүд зан хөдлөөд, “Саравчийг уулын оройд, умар зүгт харуулж барь! Би төслийн ерөнхий захирлын хувьд тушааж байна!” гэсэн юм. Тэр хашаанд одоо шувуу ч өндөглөхгүй байгаа гэлцдэг. Төслийн монгол дарга гадаадуудтай тулж ажиллах арга барил эзэмшээгүй байсны улмаас өчнөөн хөрөнгө өндөр уулын оройд үжирч хэвтэж буй нь тэр.
Тэд сургалт явуулах асар дуршилтай. Сургалтаа заавал энгийн зүйлээс эхэлдэг сайхан заншилтай. Хонины махыг лаазалж, нөөш хийх тухай заах гэж байгаа бол хичээлээ “Хонь бол хоёр нүдтэй дөрвөн хөлтэй амьтан агаад, ховор тохиолдолд ганц нүдтэй төрөх нь бий” гэх ярианаас эхэлнэ. Долоо хоногийн сургалтын эхний зургаан хоногтоо хонь монголын тал нутагт амьдардаг нь гарцаагүй үнэн болох тухай сайтар зааж хэлж өгөөд, долоо дахь өдрийн үдээс өмнө хонины махыг хэрхэн лаазлах тухай цухас дурьддаг. Мэдээж, үдээс хойш нь сургалтын гэрчилгээ гардуулах ёслол хийнэ. Үүнээс үүдээд, гадаад багшийн сургалтад ирэхдээ зүү утсаа сайтар базаах хэрэгтэй гэх хоёр дахь зөвлөгөө гарч ирнэ. Зургаан өдрийн турш дэмий гиюүрэхийн оронд та зүү ороовол зургаан сайхан оймс нэхэж, эх орныхоо эдийн засагт нэмэр болно гэсэн үг.
Яамныхан танай байгууллага луу гадаад мэргэжилтэн илгээхдээ, “Асар туршлагатай, нэвтэрхий мэдлэгтэй, алтан гартай” хэмээн суртал ухуулга хийнэ. Энэ худал ухуулгад итгэх нь туйлын гэнэн хэрэг юм. Нэвтэрхий мэдлэгтэй байсан юм гэхэд юугаа хийж наашаа ирэх вэ? Зэрэг хамгаалж, нээлт хийж, нэрээ дуурсгаж, эх орондоо баян цатгалан сайхан амьдрах байсан шүү дээ. Шилдэг нь бус, тааруухан нэг нь нутагтаа гологдохоороо буурай оронд бумба галзууруулах томилолт гардан авдаг. Тэгэхээр гуравдугаар зөвлөгөө бол тэднийг юм мэддэг гэдэгт бүү итгэ.
Дөрөв дэх зөвлөгөө бол тэдэнтэй ажиллахдаа гахай шиг тэвчээртэй байх. Өглөө ажилдаа ирэх, орой салахдаа тэднийг элэгсгээр тэвэрч хошуун дээр нь үнс. Өмхий амтай тэтгэврийн хөгшин ч бай хамаагүй тэвчиж байгаад үнс. Тэвчээр алдаж ярвайж хэрхэвч болохгүй. Тэд монгол хонийг бүдүүлэг байна гэж толгой сэгсэрвэл та тэвчээртэй байж, хонио соёлч боловсон харьцаанд сургах ёстой. Хонь нэг бүрийнхээ нусыг авч, нүүрийг угаа. Тэдний үгийг сөрөх аваас та гадаадын мэргэжилтэнтэй тэвчээргүй харьцаж буй нь тэр. Мэргэжилтэнтэй тэвчээргүй харьцдаг ажилтан орчин үеийн Монгол улсын аль ч салбарт тэнцэхгүй гэж мэд.
Тав дахь зөвлөгөө бол тэднээс юуг ч битгий асуу. Гэнэ алдаад, “Хонио худгаас усалж болох уу?” гээд асуучихлаа гэж саная. Мэргэжилтэн хонь усыг амаараа уугаад, боожгооны сүвээрээ дамжуулан гадагшлуулдаг нь үнэн болох тухай тайлбарлан, зургаан өдрийн хичээлийг танд заана. Эцэст нь “Хонийг худгаас усалж болох эсэх тухай асуудлыг би мэдэхгүй” гэнэ. Тэгээд энэ чиглэлд илүү нарийн мэргэшсэн бас нэг гадаад мэргэжилтнийг урьж ирүүлж, зургаан сарын сургалт явуулна. Тэр хооронд таны хонь усгүй байх болно. Монгол нутгийн эрс тэс уур амьсгалд дасан зохицсон хонь тулдаа л тэснэ.
Зургаа дахь зөвлөгөө бол тэдний дэргэд дүрэм журмыг ягштал баримтах явдал. “Хонийг өглөөний наймд бэлчээнэ” гэсэн дүрэмтэй бол цасаар шуурч байсан ч бэлчээх л ёстой. Хонио шуурганд уруудуулаад бүгдийг нь чадхийлгэх байлаа ч гэсэн дүрэм бол дүрэм. Та хоньгүй хоосорлоо гэж гутрах хэрэггүй. Цаадуул чинь таныг малжуулах төсөлд хамруулчихна.
Эцэст нь хэлэхэд, гадаад мэргэжилтэн гэдэг бол Монголд хамгийн түгээмэл тархсан нэгэн зүйл, ашиг тустай хөхтөн амьтан бүлгээ. Гадаад мэргэжилтэн сэтгэл харамгүй зааж зөвлөсний ачаар мал гучин сая хол давж, монголчууд бид идэх махтай, цатгалан сайхан амьдарч буй билээ.

Улам дээш тэмүүл!

Номлогчийн тэргэнд их царайлаг гэлэнмаа суужээ. Номлогч тэсч чадсангүй. Араагаа залгахдаа өвдгөнд нь хүрч үзэв. Гэлэнмаа:
-Ариун библийн 129 дүгээр ишлэлийг санаач номлогч оо гэв. Номлогч гараа татаж авав. Дахиад л тэссэнгүй гуянд нь хүрэв. Гэлэнмаа өнөөх анхааруулгаа хэлж, номлогч шүлсээ залгиад гараа татаж авчээ. Номлогч гэлэнмааг хүргэж өгөөд, өрөөндөө орж ирэв. "Библийг чөтгөр аваасай" гэж дотроо хэлээд, ариун библийн 129 дүгээр ишлэлийг сөхөж үзэв. Тэнд "Улам дээш тэмүүл! Ялалт чинийх болно" гэж бичсэн байна гэнэ.

Цагдаагийн зар

FM радиогаар "Гоёмсог саатай ягаан алчуурт боосон их хэмжээний мөнгөө гээсэн хүн байвал цагдаагийн хэлтэст ирнэ үү?" гэсэн зар явжээ. Гучин минутын дараа нэгэн эмгэн цагдаагийн хэлтэс рүү орж ирээд,
-Пээ, яасан ач буянтай хүмүүс вэ, та нар! Даян дэлхийн бүх цагдаа зуу наслаг! Эмээгийнх нь мөнгө хаана байна? гэж хашгирав. Залуухан дэслэгч:
-Эмээ, бид алчуурыг чинь олсон юм аа гэв.

ХУЛГАР

М.ЗАДОРНОВ
/наргиантай тохиолдлуудаас/

Ард түмний дунд заншсан хэллэгээр хуучин “нарсанд” сууж байсан нэгэн “хулгар” “наранд” гарчээ. Албан хэллэгээр бол нэг хүмүүжигч суллагдаад оршин сууж байсан газар луугаа илгээгдсэн хэрэг л дээ. Нутагтаа ирээд удтал ажил олж чадсангүй байж байж, арайхийн нэг юм галзуугийн эмнэлэгт жолоочоор оржээ. Анхны цалин буух өдөр нь түүнд: “Өөр эмнэлгээс өвчтнүүдийг зөөж авчир. Ингэснийхээ дараа орж ирж цалингаа аваарай” гэж түүнд хэлэхэд нь тэр мэдээж, маш их баярласан хэрэг. Тогтоосон замын дагуу өвчтнүүдийг зөөж явахдаа түр зогсож анхны цалингаа угааж жаахан шар айраг уухаар шийдэв. “Энэ муусайнуудыг түгжчихээд, ганц аягыг гялс хөнтөрмөгцөө л очих тавилантай газар нь хүргээд өгчихье” гэж ч бодов, бодсоноороо ч хийлээ.
Гэвч эргээд гараад иртэл “микро” тэргэнд нь нэг ч хүн байдаггүй. Орос оронд шоронгийнхон төдийгүй өвчтэй юмнууд хүртэл хумс, бичгийн хавчаараар яаж хаалга онгойлгохыг сурчихсан цаг юмсанж хэмээн “хулгар” гасаллаа. Хоосон машинтайгаа санжигнаад очвол хэн ч түүнд цалин өгөхгүй гэж толгойд нь орж ирлээ! Ингээд л жинхэнэ орос авхаалжтай эрийн шийр заав... Автобусны буудал руу давхичихлаа... Яваад очвол хүн гэдэг чихээстэй.
-Нөхөд өө, та нарыг хүргээд өгөх үү?
-Хэдээр явахийм? Үнэтэй л хэлэх байлгүй дээ?
-Үгүй ээ, хүссэн үнээр чинь яваад өгье.
-Өө хө, тэгвэл дуртай байлгүй яахав, явъя!
Хямд юмыг сонговол хоёр дахин төлдөг гэж зүгээр ч нэг ярьдаггүй юмсанж. Хулгар тэднийг галзуугийн эмнэлэгтээ хүргээд, тэрэгнийхээ хаалгыг түгжээтэй нь орхиод, хамаг хурдаараа хүлээн авах руу гүйж оров. “Та нар хаалга онгойлгохоороо өвчтнүүдийн ганц ч үгийг битгий сонсоорой, бүх замын турш бид галзуу биш, биднийг хааш нь аваад ирэв ээ гэж орилолдлоо... Галзуу юмнууд, чинь!” хэмээн залхсан хүний дүр эсгэх нь тэр.
Тэгээд жолооч өөрөө яахав дээ, энэ бүхний учир начрыг олчихоогүй байгаа дээр нь цалингаа авахаар гүйсэн хэрэг! Түүний ачиж ирсэн хүмүүсийг бүгдийг нь тасгуудаар тараан хэвтүүлээд, ярьж байгаа юманд нь хэн ч итгэхгүй байсаар хэд хоногийн турш эмчилж сувилж байсан гэдэг.

Хөрвүүлсэн А.Амарсайхан

Оймс хүн хоёрын ижил болох торгон агшин

Өглөөн нарнаар оймс хүнтэй адилхан болдог. Ажилдаа гарах гээд оймсны шургуулгаа орвонгоор нь эргүүллээ ч хоёр ижил оймс олно гэж байдаггүй. Биентэйгээ яг ижилхэн хоёр хүн гэж олддоггүй шиг.

Одоо жаахан баруун тийшээ

Буриад хадмындаа аж төрдөг залуу шөнө дунд болсон хойно согтуу иржээ. Тэр өрөөнийхөө унтраалга хайн тэмтэрч байх юм гэнэ. Авгай нь:
-Жаахан зүүн тийшээ. Ээ, хэтэрчихлээ. Одоо жаахан баруун тийшээ. Одоо эгцээрээ дээш нь явуул гэх мэтээр заав. Өрөөндөө унтаж байсан хадам өвгөн сэрээд, хамгантайгаа ингэж хөөрөлдөв гэнэ:
-Одооны хөвүүд охолдож шадахаа огт байжээ.
-Харин тиймээ, нюх онохгүй, мунгинуур хөвүүн юм ш даа.


Армийн нэгэн ангид дөнгөж төгссөн гурван дэслэгч ирэв. Ангийн захирагч хурандаа гурван дэслэгчид "Архи, хүүхэн, алба гэсэн гурван зүйлд хэрхэн ханддаг вэ?" гэсэн асуулт өгчээ. Хоёр цагийн дараа хариултыг бэлэн болго. Ямар хариулт байхаас хамаарч албан тушаал хуваарилна гэжээ.
Хоёр цагийн дараа гурван дэслэгч ирэв. Эхнийх нь "Архи огт амсдаггүй, хүүхэн рүү хялайдаг ч үгүй, армид алба хаах үнэхээр сонирхолтой" гэв. Хурандаа түүнийг гуравдугаар ротын захирагчаар томилов. Хоёр дахь дэслэгч "Архи өдөр бүр уудаг, хүүхэнд нугасгүй, армид алба хаах огт сонирхолгүй" гэв. Хурандаа түүнийг агуулахын эрхлэгч болгов. Харин гурав дахь дэслэгч "Авдар архи багажиндаа аччихлаа, хоёр хүүхэн арын суудалдаа суулгачихлаа, албаны хувьд өөр ямар тушаал байна?" гэв. Хурандаа утсаа аваад авгайдаа "Өнөөдөр ажил ихтэй байх нь, хө. Би шинэ орлогчдоо ангиа танилцуулаад оройтож очно" гэж ярьж байх юм гэнэ.