МОНГОЛД ГАЗАР ХӨДӨЛСӨН

/фельетон/
Газар хөдлөх тухай “хутгат эмээ” худлаа залчихлаа хэмээн та элэг доог хийж сууна уу? Тийм бол том эндүүрч байна. Монголд газар хөдлөөгүй биш гарцаа байхгүй хөдөлсөн юмсанж. Энэ газар хөдлөлт зургаан сарын зургааны өдрийн зургаан цаг зургаан хоромд Халх голоос Алтай Таван богд хүртэл бүх нутгийг хамарч, хүч нь арван хоёр “баал” давсан болохыг дэлхийд алдартай Токиогийн газар хөдлөлийг судлах төвийн нарийн багажууд баталжээ. Газар тийм хүчтэй хөрвөөчихөөд байхад ганц ч байшин нураагүй, хүн ард нь үхэх бүү хэл нэг ч монгол оготнын хамраас цус гоожоогүй гэхэд дэлхийн чих дэлдийв!
Газар хөдөлж байхад монголчууд хаа байсан болж таарах нь энэ вэ? Чухамдаа яг энэ л асуулт дэлхийн бүх мэдээллийн товчоо, сонин сэтгүүлийг мэл гайхуулж цэл хөхрүүлсэн билээ.
Үгүй, тэгтэл яасан болж таарсан гээч? Монголын хүн амын улс төрийн идэвхтэй хэсэг нь арван хоёр баалын газар хөдлөлтөд өртөж үхэх нь байтугай, бие засах ч завгүй “Манай намыг сонгоорой!” гэж бархираад гүйлдэж байсан болж таарав. Үүнийг “Токио Конижива” сонины ажигч гярхай сурвалжлагч Аса Киёота тогтоожээ.
Цаашлаад улс төрийн идэвхгүй хэсэг нь яасан бэ? гэсэн асуулт урган гарч ирэв. Олон улсын сэтгүүлчдийн баг уйгагүй судалж, ухаж нягталсны эцэст Монголын хүн амын улс төрийн идэвхгүй хэсэг зөвхөн дөрвөн хүнээс тогтдог болохыг илрүүллээ. Тэд бол Хан-Уул дүүргийн хоёрдугаар хорооны Дулам эмээ, дөрөвдүгээр багийн согтуу хочит Балдан, түүний хөрш яруу найрагч Галт, Сонгинохайрхан дүүргийн гуравдугаар хорооны сонсголын бэрхшээлтэй иргэн Лутаа гэсэн дөрвөн хүн болж таарав. Газар хөдөлж байх тэр агшинд Балдан, Галт хоёр нам согтоод уначихсан, Дулам эмээ Солонгосын олон ангит “Тэ Жан Гум” савангийн дууриа үзээд ухаангүй суучихсан юмсанжээ. Лутаа хөөрхий, газар хөдөлж байшин нурахыг байтугай, чих рүү нь буу тулгаж байгаад гох дарсан ч сонсохгүй амьтан тул юу ч мэдээгүй хэрэг.
Байшин барилга, зам гүүр тэр дундаа сүүлийн хэдэн жилд барьсан хулхи барилгууд яагаад нураагүй вэ гэсэн бас нэг асуулт гарч ирж дахин дэлхийн бүх эрдэмтдийн толгой гашиллаа. Үүний учрыг судалж тогтоосон Английн сэтгүүлч ноён Томсон газар дээрээ ухаан алдан унав. Юу гэвэл, УИХ-ын эрхэм гишүүд дахин сонгогдохын тулд шатахууны үнийг нам барьж байгаа шигээ байшингуудыг ч бас нураахгүй нам барьж буй нь тогтоогджээ.
Энэ бол гайхамшиг. Энэ бол жинхэнэ дуулиан. Дэлхийн хэвлэл мэдээлэл монголоор амьсгалж, монголоор баяжиж, тэрбум тэрбумаар нь ашиг олж байна цаана чинь!
Газар нь хөдөлсөн ч үхдэггүй бөх амьтай монгол түмнээрээ бахархахгүй байхын аргагүй. Газар хөдлөлтөд үхэх зав өгдөггүй монгол сонгуулийг магтан дуулахгүй байхын аргагүй юм зээ. Даян дэлхийн ардчилсан сонгууль мандтугай.