Friday, June 15, 2007

ЗАСВАРЧИН МОНГОЛ

/фельетон/
Бодоод байх нээ, монголчууд бид элдэв засвар хийхэд яснаасаа дурладаг бахдам сайхан зантай хүмүүс аж. “Морь харах”-ыг соёлтойгоор хэлэхдээ “бие засах” хэмээнэ. “Бие тавируулах”, “бие амирлуулах” гээд арай өөрөөр хэлж болно оо доо. Тэгэхэд чинь заавал “засах” гэдэг үгийг сонгосон байгаа юм даа.
Орос хэлээр “ремонтировать тело”, англиар “fix the body” гээд хэлээд үз. Тэд “Түлхүүр бариад, эвдэрсэн биеийг эрэг боолтоор тогтоож янзлах юм байна” гэж ойлгоод нүдээ орой дээрээ гарган гайхна.
Өөр үгээр бэлээхэн хэлж болоод байгаа юмыг ингэж эерүүлж байгаа маань “засах” гэх энэ айхтар үгэнд бид үнэн голоосоо дуртай болохыг нотолж байна.
Энэ юу ч биш. Бид бүр эхийн хэвлийд байхаасаа л засахын сайхныг мэдэрч, амтанд нь ордог байх юм. Баруунд эмэгтэй хүн жирэмсэн болсон эхний өдрөөсөө л ямбалаад хэвтчихдэг байхад монгол бүсгүй тэнгэр шиг гэдэстэй хэрнээ гүү сааж, морь уургална. Эмнэг хангалын нуруун дээрээс тэпхийтэл шидүүлчихээд, тапхийтэл босно. Ингэж ээ, явтал хэвлий дэх үр нь тэс хөндөлдөөд, далжийчихсан байна. Тэгээд л Гэзэгт бариачийг дуудуулан бариулж, “засвар” хийлгэж сүйд болно.
Сурлагын дэвтрийнхээ дүнг засах хэмээх их гоё ажлыг монгол хүү бага сургуульд ормогцоо гаргууд сурна. Түүнийг онц сурдаг гэж аав ээж хоёр нь бүр итгэн үнэмшинэ. Хамаатан садан, найз нөхдөдөө “Миний хүү намайг дуурайсан, улаан онц сурлагатан” хэмээн бардсаар л. Арван нэгдүгээр ангиа төгсөх торгон агшинд л хүүгийн булхай илэрдэг. Хөөрхий хуурагдсан аав минчийтлээ уурлаад, тэлээгээ суга татах боловч яаж ч чадахгүй. Наймдугаар ангидаа үрийн зулай үнэрлээд томорчихсон “эр”-тэй юу ярих вэ дээ. Хожимдсон ухаарал болно.
Монгол нутгийн салхи шуурга нь хүртэл үг үсгийг засна. 1980-аад онд, Дорноговьд Майн нэгний баярын жагсаал болж байтал яасан гээч? Дарга нарын индэр дээрх “МАХН МАНДТУГАЙ!” гэсэн бичээсийн МАХН гэдгийн арын “Н” үсэг нь элсэн шуурганд зүлгэгдээд арилчихсан байлаа! Маханд дуртай монгол хөдөлмөрчин ард түмэн, индрийн өмнүүр баярын маршаар гарахдаа: “МАХ МАНДТУГАЙ, УРА!” хэмээн цог жавхлантай гэгч нь хашгиралдан өнгөрсөн гэдэг. МАХН-ын уриаг, МАХ-ны уриа болгон хувиргагч Говийн элсэн шуурга бол жинхэнэ монгол засварчин-шуурга мөнөөсөө мөн.
Монголчууд өөрсдөө байгуулсан засгийн газраа өөрсдийнхөө гараар засан тохинуулж, дайн тулаан, хувьсгал төгсгөл хийнэ. Баасан эгчээс эхлээд олон хүн төрийн алдааг засан хаврын салхинд хацраа холцруутуулан тэмцэж явна. Өчигдөрхөн шинээр тавьсан хар замаа хайр найргүй хага цохин дулааны шугамаа засна. Адуунд байгалийнхаа жамаар хэнд ч гэм хийлгүйгээр ургаж байсан дэлийг сумлаж хайчлан засна. Засахгүй, гар хүрэхгүй юм гэж ховор.
“Сэрэлт” киноны Бумаа авгай хуруугаа шүлсдэн дэвтэр дээрх үсгээ засч байх агшин монгол хүн бүрийн нүдэнд харагдан, сэтгэлд хоногшсон байдаг. Аргагүй шүү дээ. Засах хэмээх үйлдэл монгол хүний зүрх оюунд дэндүү ойрхон байдгаас тэр.
Саяхан монголчууд засч залруулах юмаа нэгээр нэмж хүүхэд өтгөсгүй баярлав. Учир юу гэвэл, Улсын их хурлын эрхэм дарга маань төрийн хуулийг засав. Энэ бол гайхамшиг! Хүн төрөлхтөний засвар, засал, заслагын соёлд оруулж буй үнэтэй хувь нэмэр билээ.
“Засварчин аавын хүү билээ, засмалын тоосонд өссөн билээ” хэмээх дуу шилдгийн жагсаалтыг сүүлийн далан зургаан сарын туршид тэргүүлж байна. Засварчин монголын үр садын залах засах их үйлс доор доороосоо ундарсаар.

18 comments:

byambaa said...

neeree bodood bsn ene ug ih hereglegddeg yum bna shuu. jishee ni biye zasaad geree zas, geree zasaad toroo zas geed l...

ug ni bol zov zasaj bval tee. buruu tiishee zasaad bgaa ni ih bhaa.

БЭ said...

huh neeren gezegt bariach gej neg aihtar hun baij bilee, aimar. bas jurnal zasaj baisan n unen shuu, tehdee olon bish ;-) gants hoyorhoon geeluu. daan ch bagshdaa barigdaad aluulah shahaj bilee. hehe.

Anonymous said...

Хаха,монголчууд ер нь юм засах тал дээр мундаг хүмүүс шд. ТВ нь асахаа больчихвол өөрсдөө задлаад лампыг нь сольчихдог хүмүүст чинь хууль нэртэй цаасан дээрх бичээсийг солих юу ч биш байлгүй. :P

Түмэнбаярын Бум-Эрдэнэ said...

Харин тийм . Магадгүй бид ч гэсэн ямар нэгэн юм хаа нэгтээ , сэтгэлдээ ч юм уу засах гээд ч байгаа юм шиг.
Амраа нарийн мэдрэмжийг олж харжээ

Unknown said...

...Ээ хөөрхий дөө [өөрийгөө хальт өрөвдөх] би бас кодын алдаа засаад сууж байна, гаргасан алдаа хагас жилийн дараа илэрч яаралтай засахгүй бол баларах гээд хагас бүтэн сайнд ажиллах бололтойдогоо...
...Гэснээс энэ нөгөө таны Вакцинд байр эзэлсэн фельетон мөн үү?

Д.Цогбадрах said...

Би саяхан Батзаяагийн блогийг уншлаа. Үнэхээр өрөвдөлтэй юм. Тэрээр одоо хүнд өвчинтэй байгаа. Түүндээ шаналан зовж байгаа ....... Та бүхэн түүнд туслахыг хүсвэл http://lovelife.delhii.net/ руу ороорой. Д.Цогбадрах

Chime said...

He he he...

Yamar goyo blog olood avvaa, dandaa orj irjiinaa! =)

A.Амарсайхан said...

Бямбаад:
Нээрээ зөв засч байвал болмоор. Буруу тийшээ л засах нь их юм.
Тэлмэнд:
Багшаар ажиллаж байхдаа журнал зассан бүлэг этгээдийг Шерлок Холмс шиг илрүүлж байсныг маань сануулчихлаа, хэ хэ.
Муланкад:
ТВ-гээ өөрөө засдаг нэг охин байдаг сураг дуулдадгийм. Муланка байсан юм уу.
Бум-Эрдэнэд:
Хүн л болсийм хойно аливаа засч залруулъя гэсэн бодол төрөлгүй яах вэ.
Ганбаатарт:
Засвар амжилттай байг ээ. Тийм ээ вакцинд байр эзэлсэн.
Цогоод:
Нэгэндээ туслах гэсэн сайхан сэтгэлтэй монгол ахан дүүс их бий. Болох байлгүй дээ.
Чимэ-д:
Баярлалаа. Зочилж байгаарай.

Gantulga T. T./T.Т.Гантулга/ said...

Вакцинаар энэ өгүүллэгийг сонслоо. Засвар гэдэг үг ч эвгүй сонсогдож байна шүү, одоо. Уг нь "засвар" хэрэгтэй шүү дээ.


Монгол судлаач герман ярьж байна гэнэ л дээ. "Би Монгол хэлийг 8 жил суралцаж байна, надад одоог хүртэл ойлгогддогүй үг байгаа нь - Нөгөө юм/юу" гэсэн гэдэг. :D Хоёр хүн ярьж байхад нөгөө юм/юугаа яасан/болсон уу/болж байна уу гэсэн асуулт их тавигддаг даа :) Тэр яриаг бүрэн сонсоогүй хүнд маш учир битүүлэг. Нөгөө асуудал шийдэгдсэн үү? Нөгөө юмаа янзалсан уу? гээд л ;)

Бид ч "хулгайлж", "засаж" байж л гайгүй, хоцорчихгүй байх хүмүүс дээ. Бидэнд шинээр боловсруулах тодорхой чадвар байгаа ч хөрөнгө, цаг байхгүй. Хамгийн чухал нь зөв 'нөгөө юуг' "хулгайлж", "засаж", хэрэглэх/зарах хэрэгтэй юм даа. ;)

A.Амарсайхан said...

Гантулгад:
Өгүүллэгт засвар гэдэг үгийг эсэргүүцсэн үг нэг ч байхгүй. Харин ч засварчин гэдгээрээ бахархаад байгаа биз дээ, хэ хэ.
Чиний хэлдэг түмэн зөв. Монголд засах юм их бий. Гэвч хуучин босгосон бүтээсэн зүйлээ эвдэж сүйтгэчихээд бүхнийг шинээр эхлэх биш, засах л хэрэгтэй байгаа шүү дээ.
Монгол засварчдын маань мэлмий тунгалаг байг.

Batdelger said...

хэхэ. таны блогийг уншиж байгаад ажлынхныхаа дунд тэсэрч инээгээд онигоо болдог байна шд. бичлэгийг нь уншиж баахан инээнэ. дараа нь сэтгэгдүүдийг нь уншиж баахан инээнэ. хэцүү байна шүү.

A.Амарсайхан said...

Батдэлгэрт:
Ажлынхандаа хаягийг нь сайн заагаад өгчих. Тэгээд хоороороо пүс писхийх гоё ш дээ.
Ингээд л хэцүү байдлаас гарчихлаа, окей гэдэг билүү.

A.Амарсайхан said...

Эршүүд:
Монгол шиг ийм сайхан эх оронд төрснөө аз гэж боддоггүй ямар хүн байх вэ? Шогийн мэдрэмжтэй, хаана нь ч очсон инээд цалгиж байдаг ийм ард түмний нэг эс нь болж явах хувь хэн бүхэнд тохиохгүй. /Ганц монголчууд бидэнд л олдсон хувь заяа/

A.Амарсайхан said...

Эршүүд: /Нэрийг чинь буруу бичээд байвал хэлээрэй. Мийш гэдгийг сэлэм болгон Меч гэж андуурсан явдал бий/ Бид дор бүрнээ өөрсдийн засах ёстойг засчихвал боллоо. Удахгүй хүн бүхэн засвараа сайн хийдэг болох байх гэсэн өөдрөг бодол тээж явдаг хүн дээ би.

Batdelger said...

Saihan sanaa bn shuu. ene haygiig ajliihandaa send hiichii.

A.Амарсайхан said...

Батдэлгэрт:
Блогийг ажлынхандаа таниулж байгаад баярлалаа.

Эршүүд:
Эвдэгч гэдэг санаа чинь их гоё санаа байна. Би санал нэгтэй байна.

gegeen said...

australia-d baidag angliar held orson mongol huu gutal evderchihlee geed l guij yavsan gesen shuu. bodvol zasuulah geed tuuj yavsan baih.

zasah chini zov hereglevel goyo ug shuu. yumiig bainga zasaad baival hogjood baidag, zogsvol uliran martagddag, hayagddag. zasah durtai negen mongol zochlood garav.

zasvar mandtugai

www.gegeen.com

Гадаадын уншигч said...

Фельетонд дурьдсан Баасан эгч гэгч хэн гэдгийг надад товчхон хэлж өгөхгvй vv?

 

Copyright 2007 All Right Reserved. shine-on design by Nurudin Jauhari. and Published on Free Templates